امیر حبیب الله خان (١٩٠١ - ١٩١٩) مشهوربه "سراج المله والدین" پسرامیرعبدالرحمان خان، میراث دارقدرت، و دنباله سیاست های پدرش بود، اما باعیاشی های بیشتر. امیربه خاطرجلب حمایت روحانیون ازطریق درباربه آنها توجه می نمود وحتی باجمعی از درباریانش به سلک مریدان گروید وازجانب عده ای از روحانیون محافظه کار لقب "سراج المله والدین" را پذیرفت وبعد از آن مثل پدرش به ادعای داشتن احکام خدایی آغاز نمود. بر اثر فرمان او رسالاتی درشان پادشاه ولزوم اطاعت از او به رشته تحریر و چاپ درآمد. امیر در انجام وظایفش خود را "فقط در برابر خدا جواب ده می دانست." به گفته غبار "امیرشاهی وپیغمبری را چون دو نگین دریک انگشتری" می دانست ودست خود را دست خدا می دانست. او بیشتر کار های امور دولتداری را به برادرش سردار نصرالله وپسرش سردار عنایت الله واگذاشت وخود را برای ورزش، شکار و تفریح بیکارساخت.
دربار امیر برای تامین مصارف گزاف خویش مالیات رابرمردم گرسنه کشورافزایش بخشید، وباین فرصت کلاه برداری رابرای ماموران مالیه ستانی که اکثراً ازخاندان بارکزایی بودند، مساعد گردانیدکه ترویج چنین فسادی درمحلات محرک قیامها وشورشهای مردمی درمنطاق پکتیا (1912-13) وقندهار (1912)گردید. امیرحبیب الله مثل پدرش برای افراد خانواده معاش مقررنمود وتبعید شده گان راعفو وبکارهای دولتی بگماشت.
درسال 1905 امیر حبیب الله خان به تاثیرازمعاهده سرحدی پدرش موافقت نامه ای را باانگلیس به امضاء رسانید وخودرامقید به اجرای معاهدات پدرش دانست وتا زمان مرگ خود درین تعهد باقی ماند وهیچ گونه ادعایی نسبت به مسایل ولایات شرقی را به میان نگذاشت. دوره حبیب الله خان به نسبت امضای معاهده1907 میان روسیه وانگلیس که درآن روسیه افغانستان را خارج حوزه نفوذ خود خواند وانگلیس آماده گی خودرا برای عدم مداخله به شرط اجرای معاهدات اعلام داشت، دوره آرامی بود. با آنکه جنگ جهانی اول فرصت مناسبی رابرای منازعات ارضی به وجود آورد، امیر دریک جمع آمد سیاسی که سفیرانگلیس نیز درآن اشتراک داشت چنین اظهار نمود: "خط وایسرای صاحب هند (لارد هاردینگ) درخصوص اخبار کیفیت حرب عمومی اروپا وداخل بودن دولت معظمه بریتانیا درین حرب بحضورمارسیده، وضمناً بطور اشعاردوستانه نوشته اندکه چون دولت علیه افغانستان از زمان اعلیحضرت ضیاءالمله والدین مرحوم با دولت معظمه بریتانیا عهددوستی وپیمان مودت داشته ودارد ودرمهمات ومعظمات امور خارجه پرسیدن رای واستشاره دولت بریتانیا ازجمله مواد عهدنامه قرارداده شده وتجدید هم شده است، ازآن رو بی طرفی دولت علیه افغانستان رادرین حرب حاضره موافق ومناسب تردانسته، به اشعار دوستانه واظهار مخالفت کارانه ابتدا ورزیده شد..." ماهم پس از بعضی تمهیدات دوستانه برای دوست خود جناب وایسرای نوشتم که: "واقعاً دولت علیه ما با دولت بهیه شما تا به وقتیکه به شرف وحیثیت واستقلال وحریت آن هیچ تعرضی از هیچ طرف به وقوع نیامد وشرایط معهود خلل پذیر نشده باشد؛ از ملک بی طرفی انحراف نخواهد ورزید."
درسال1907 که امیربه دعوت دولت انگلیس به هند سفرنمود، تعدادی ازعلمای دینی باین دیدارمخالفت نشان دادند، درواکنش به این مخالفت[امیر]چهارملا رااعدام نمود.([1])
امیر شخص عیاش ودرکاردولتداری بازی گوش وسهل انگاربود، اما امیر حبیب الله نسبت به پدرش درین عرصه پیش قدم تربوده است. امیر عبدالرحمان خان درحرم سرای خویش غلام بچه های برهنه روداشت، اما امیر حبیب الله بیشتراز یک صد زن زیبا رادرحرم سرای خویش بنام کنیز نگه داری می کرد. به قول غبار"امیر دردریای بیکران عیش وعشرت واناث فرو رفته بودوحتی خلاف مقررات مذهبی بیشترازصد زن غیر شرعی ازمردم حروآزاد افغانستان درحرم سرای خود جمع وده ها اولادغیر قانونی بوجود آورده بود." چنانکه او وبرادرش نصرالله نیزازبطن گلریزخانم، کنیزی ازپامیر زاده شده وبه نام فرزندان لاله بیگم دختر میرجهاندارشاه معرفی گردیدند، که به قول نگارش گران لاله بیگم خانم نازا بوده است.
به قول مورخین همین دوره، امیر دراوایل سلطنت خود مورد تنفر زیاد مردم افغانستان قرارنداشت، زیرا مردم ازخشونت پدرش گرفته خاطر بودند وزمام داری اورا مغتنم می شمردند، اما امیر حبیب الله نتوانست این وضع راحفظ کند. بنا به نوشته عبدالحی حبیبی درتاریخ مختصر افغانستان "درعصر سلطنت 18 ساله امیر حبیب الله خان جز بغاوتی که یک بار درسمت جنوبی بسرکردگی جانداد احمد زی بعمل آمد، واقعه ای به ظهور نرسید. زیرا پدرش قبلاً مملکت را ازرجال کاری وارباب ادعا خالی کرده بود...امیر با وجود فراغ وامنیت داخلی کار مهمی رادرکشور نکرد.
درین حال "حزب سری ملی" که ازمیان مشروطه خواهان دربارقدبلندکرده بود دربرابر استبدادفرد سالارانه نظاره گر امور درباربود. شهزاده امان الله خان، محمدولی خان دروازی، عده ای ازغلام بچه گان دربارومامورین به شمول فیض محمد کاتب مورخ دربارعضواین حزب بودند؛ که اثرات تاسیس این حزب دربیداری جوانان افغانستان فوق العاده مثبت وماندگاربوده است. بخاطردریافت طرح قتل امیردرسال1909 توسط حزب سری ملی رهبرآن مولوی محمد سرور واصف قندهاری وچندتن دیگرازاعضای آن حزب اعدام گردیدند، وتعدادی دستگیروزندانی شدند ونقش شهزاده امان الله ومادرش درنزد امیرحبیب الله کاهش یافت.([2]) امیر حبیب الله خان به تاریخ21 فبروری1919 براثر یک کودتای خانوادگی درهنگام شکاردرلغمان بقتل رسید، قرارزمزمه ها وشایعات نظامیان در همان وقت، محمد نادرخان در این کودتا نقش عمده ای داشته است.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] -New cambridge history of islam p35 برگرفته ازچگونگی استیلای نظام قبیلوی،ص163
[2] - رک عبدالحی حبیبی، جنبش مشروطیت درافغانستان، کابل1986/1364
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
